ماساژ درمانی روشی پرطرفدار برای تسکین دردهایی مانند درد پایین کمر، گردن درد و سردرد تنشی است. اکثر بیماران برای تسکین درد به متخصص ماساژدرمانی مراجعه می‌کنند. بدن در اثر ماساژ دادن به طور طبیعی سروتونین یعنی ماده‌ای شمیایی با خاصیت ضد درد تولید می‌کند. از این گذشته کمبود خواب ترمیم کننده و عمیق یکی از عامل‌های تشدید کننده درد است. ماساژ تراپی کیفیت خواب را بهبود می‌دهد و بیمار با عمیق‌تر شدن خواب درد کمتری را تحمل می‌کند.

ماساژدرمانی چیست؟

ماساژ اصطلاحی کلی است که به فشار دادن، مالش دادن و دستکاری پوست، عضله‌ها، تاندون‌ها و رباط‌ها اطلاق می‌شود. تکنیک‌های ماساژ درمانی از وارد کردن ضربه‌های ملایم تا فشار عمقی متغیر است و گونه‌های متفاوتی از آن وجود دارد.

تخت ماساژ میگان نیز یک وسیله درمانی مستقل است که نه تنها درد ناشی از بسیاری مشکلات فیزیکی شما را به طور تدریجی برطرف می‌کند، بلکه عملکرد سیستم ایمنی بدن را بهبود می‌دهد.

مزایای ماساژ

ماساژ بدن معمولاً به عنوان بخشی از طب جایگزین و مکمل در نظر گرفته می‌شود. تعداد مراکزی که ماساژ را به عنوان درمانی استاندارد برای تسکین عارضه‌ها و ناراحتی‌های مختلف، به ویژه آرام کردن درد، ارائه می‌دهند رو به افزایش است.

بر اساس پژوهش‌های انجام شده ماساژ درمانی به تسکین عارضه‌های زیر نیز کمک می‌کند:

• اضطراب
• فیبرومیالژی
• سر درد
• سندرم درد میوفاسیال
• آسیب‌دیدگی یا کشیدگی بافت نرم
• آسیب‌های ورزشی
• درد مفصل گیجگاهی ـ فکی

ماساژ بدن علاوه بر خاصیت درمانی برای بسیاری لذت‌بخش نیز هست. تقویت احساس راحتی، آرامش از مزایای این درمان می باشد. اگر چه ماساژدرمانی فواید متعددی دارد، اما نمی‌توان آن را به عنوان جایگزینی برای درمان‌های معمول پزشکی محسوب کرد. بنابراین اگر می‌خواهید ماساژ درمانی را امتحان کنید، حتماً ابتدا با پزشک معالج خود مشورت کنید.

ماساژدرمانی کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد و درد ناشی از فیبرومیالژی را کاهش می‌دهد. پایین آوردن سطح اضطراب، بهبود کیفیت خواب، تسکین درد و ارتقاء کیفیت زندگی از فواید ماساژ درمانی به شمار می‌رود.

ماساژ درمانی برای تسکین درد مزمن

ماساژ درمانی یکی از بی‌شمار روش‌هایی است که برای مدیریت و تسکین درد مزمن از آنها بهره گرفته می‌شود. درد مزمن انجام فعالیت‌های ضروری یا مورد علاقه را مختل می‌کند، اما ماساژ عملکرد بیمار را به سطح معمول برمی‌گرداند. چنانچه عارضه مزمن باشد، باید تعداد جلسات ماساژدرمانی بیشتری در فواصل کمتر انجام شود تا بهترین نتیجه ممکن به دست آید. درد مزمن غالباً با علائم افسردگی، اضطراب و اختلال خواب همراه است، خوشبختانه کارآمدی ماساژتراپی در کنترل این عارضه‌ها به اثبات رسیده است.

ماساژ چگونه درد را تسکین می‌دهد؟

نتایج ماساژ درمانی‌های انجام شده بر روی بیماران دچار درد استخوانی و عضلانی، سر درد، درد عمیق داخلی، فیبرومیالژی و درد نخاعی گواه آن است که ماساژدرمانی برای تسکین درد موثر است. ماساژ درمانی در مقایسه با روش‌های دیگری مانند طب سوزنی و فیزیوتراپی نیز تاثیرگذار است و عوارض جانبی انگشت شماری به دنبال دارد.

ماساژ بدن علاوه بر تسکین درد اضطراب بیمار را کاهش و کیفیت زندگی را بهبود می‌دهد. مشخص نیست که ماساژ دادن یا به عبارتی دستکاری بافت نرم چگونه درد را تخفیف می‌دهد، اما به نظر می‌رسد سازو کارهای متعددی از قبیل عامل‌های زیر باعث سودمندی ماساژتراپی باشد:

• زیست مکانیکی
• روانی
• عصبی
• فیزیولوژیک

البته هنوز راه درازی مانده است تا ماساژدرمانی، که در گذشته درمانی موثر برای صدمه‌ها یا آسیب‌دیدگی‌های ورزشی دانسته می‌شد، به روش جدیدی برای تسکین درد تبدیل شود.

کاهش التهاب موضعی و از بین بردن استرس

مزایای ماساژ درمانی در تسکین درد به حدی شناخته شده هست که به طور گسترده در فیزیوتراپی و توان‌بخشی مورد استفاده قرار بگیرد. ماساژ تراپی التهاب را کاهش می‌دهد و بیوژنز (زیست‌زایی) میتوکندری را در دستگاه عضلانی ـ استخوانی تحریک می‌کند. فشار متوسط ماساژ افسردگی، اضطراب، ضربان قلب و میزان کورتیزول را کاهش می‌دهد و الگوهای نوار مغز EEG را تغییر می‌دهد که این تغییر نشان دهنده آرام شدن بدن در نتیجه ماساژ است. این فشار متوسط فعالیت عصب واگ را افزایش و میزان کورتیزول را کاهش می‌دهد.

داده‌های عملکردی به دست آمده از ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) مؤید آن است که ماساژ با فشار متوسط بر ناحیه‌های مختلفی از مغز چون آمیگدال (بادامه)، هیپوتالاموس و قشر کمربندی قدامی یعنی ناحیه‌هایی اثر می‌گذارد که در بروز استرس و تعدیل حسی نقش دارند.

ماساژدرمانی برای مجموعه متنوعی از مشکلات زانو مورد استفاده قرار می‌گیرد که برای مثال در این زمینه می‌توان از کاهش درد زانو، توان‌بخشی آسیب‌دیدگی‌های ورزشی، کاهش استرس، ریلکس شدن اعصاب، کاهش تشویش و افسردگی و نیز کمک به سلامت عمومی زانو نام برد. ماساژ درمانی زانو  می‌تواند برای موارد زیر مفید باشد:

پارگی تاندون
کیست بیکر
زانوی دوندگان
نقرس
بی‌ثباتی و دررفتگی کشکک

روش انجام ماساژ درمانی

قبل از انجام ماساژ

ماساژدرمانی به هیچ آمادگی خاصی نیاز ندارد. ابتدا متخصص درباره علائم بیمار سوال می‌کند، سابقه پزشکی وی را بررسی می‌کند و دلیل بیمار برای ماساژ درمانی را جویا می‌شود. متخصص نوع ماساژ انتخابی و روش انجام آن را برای بیمار توضیح می‌دهد.

 در حین ماساژ

بیمار ابتدا باید لباس‌های خود را تا جایی که احساس راحتی می‌کند دربیاورد یا لباس گشادی به تن کند. بیمار روی تخت دراز می‌کشد و ملحفه‌ای روی خود می‌اندازد. البته ماساژ  بدن گاهی به صورت نشسته یا با لباس کامل نیز انجام می‌شود. متخصص ناحیه‌های حساس یا دردناک را با لمس کردن پیدا می‌کند و فشار مورد نیاز را تعیین می‌کند.

متخصص برحسب ترجیح بیمار روغن یا لوسیون را روی موضع مورد نظر می‌زند تا سایش روی پوست را کاهش دهد. بیمار موظف است حساسیت خود را به مواد مورد استفاده در این گونه فراورده‌ها اطلاع دهد. هر جلسه ماساژ تراپی بسته به نوع ماساژ و زمان دلخواه بیمار 10 تا 90 دقیقه طول می‌کشد. مهم‌ترین نکته این است که بیمار هنگام ماساژ دادن و پس از آن کاملاً آرام و راحت باشد.

متخصص از بیمار می‌خواهد که هرگاه احساس فشار بیش از حد کرد اعلام کند تا میزان فشار را کاهش دهد. نقطه‌های حساسی در عضلات وجود دارد که شبیه به گره هستند، ماساژ دادن این نقاط قدری ناراحت کننده است. درهر حال بیمار باید هر زمان احساس درد کرد اعلام کند.

تناوب جلسه‌های ماساژتراپی و میزان آن برای انواع درد متفاوت است

درد برخی بیماران به گفته خودشان بلافاصله پس از ماساژ درمانی تسکین می‌یابد، حال آن که بقیه این بهبود را تجربه نمی‌کنند. تفاوت بین این دو از میزان ماساژ نشأت می‌گیرد. پژوهشگران مطالعه‌ای را در زمینه دوز ماساژ مطلوب برای بیماران مبتلا به گردن درد مزمن انجام داده‌اند. اکثر بیمارانی که تعداد جلسات بیشتری تحت درمان قرار گرفته‌اند، از بهبود عملکرد خود رضایت بیشتری داشته‌اند و دو برابر این تعداد کاهش قابل توجه درد را گزارش داده‌اند.

به علاوه ماساژ هر چه طولانی‌تر، مفیدتر. اگر ماساژ درمانی به ویژه در چهار هفته نخست چند بار در هفته انجام شود، نتیجه بهتری به دست می‌آید. اگر شما نیز ماساژ درمانی را امتحان کرده‌اید، اما بهبودی حس نکرده‌اید، بهتر است دوز ماساژ و زمان‌بندی جلسات را تغییر دهید. متغیرهای دیگری نیز بر کارآمدی ماساژتراپی اثر می‌گذارد که از آن جمله می‌توان به روش مورد استفاده و مهارت متخصص اشاره کرد. حتماً به متخصصی مراجعه کنید که در زمینه ماساژدرمانی آموزش دیده و مدرک داشته باشد و برای تسکین عارضه‌ی دردناک مورد نظرتان از تجربه لازم برخوردار باشد.

عوارض ماساژ

ماساژ بدن برای اکثر بیماران مفید است. با این حال ماساژدرمانی به بیماران دچار ناراحتی‌های زیر توصیه نمی‌شود:

• اختلال‌های خونریزی دهنده یا مصرف داروهای رقیق کننده خون
• سوختگی یا زخم‌های در حال التیام
• ترومبوز وریدی عمقی
• شکستگی
• پوکی استخوان شدید
• ترومبوسیتوپنی شدید (اختلال در پلاکت‌های خون)

قبل از شروع ماساژ درمانی درباره مزایا و عوارض احتمالی آن با متخصص طب فیزیکی مشورت کنید، به ویژه اگر باردار هستید یا از سرطان یا دردی بدون علت مشخص رنج می‌برید. بعضی ماساژها باعث می‌شود که بیمار فردای روز درمان احساس کوفتگی کند. در هر حال ماساژ نباید دردناک یا ناراحت کننده باشد. بنابراین هرگاه هنگام ماساژ احساس درد یا ناراحتی کردید، حتماً به متخصص اطلاع دهید. اکثر عوارض جدی ماساژ بدن نتیجه اعمال فشار بیش از حد در حین درمان است.

نویسنده: فاطمه اسدی- فیزیوتراپیست